Rodzaje wyniku finansowego

Zgodnie z zarządzeniem Prezesa GUS, nowo wprowadzony wzór sprawozdania o przychodach, kosztach i wyniku finansowym - zwany F - 01, zawiera pięć rodzajów wyniku finansowego :

·       wynik finansowy ze sprzedaży, który ustala się jako różnicę między wielkością przychodów ze sprzedaży i zrównane z nimi, a kosztami działalności operacyjnej, przy czym różnica ta może stanowić:

Þ   zysk ze sprzedaży, jeśli suma przychodów przewyższa koszty ich uzyskania

Þ   stratę ze sprzedaży, jeśli suma przychodów jest niższa od kosztów ich uzyskania.

·       wynik finansowy na działalności operacyjnej - ustala się jako różnicę między pozostałymi przychodami operacyjnymi, a pozostałymi kosztami operacyjnymi, przy czym różnica ta może stanowić:

Þ   zysk na działalności operacyjnej przy wyższych przychodach operacyjnych nad kosztami operacyjnymi,

Þ   stratę na działalności operacyjnej gdy koszty operacyjne przewyższają przychody operacyjne

·       wynik finansowy brutto na działalności gospodarczej, otrzymuje się go przyjmując wynik na działalności operacyjnej powiększony o przychody finansowe i pomniejszone o koszty finansowe, przy czym efektem może być

Þ   zysk brutto na działalności gospodarczej - jeśli wynik finansowy na działalności operacyjnej skorygowany o przychody i koszty finansowe jest dodatni,

Þ   strata brutto na działalności gospodarczej - jeśli wynik finansowy na działalności operacyjnej skorygowany o przychody i koszty finansowe jest ujemny,

·       wynik finansowy brutto - ustala się uwzględniając do wyniku finansowego brutto na działalności gospodarczej wielkości dotyczących strat i zysków nadzwyczajnych przy czym rezultat może stanowić :

Þ   zysk brutto - dla wyniku finansowego brutto na działalności gospodarczej skorygowanego o straty i zyski nadzwyczajne stanowiącego wielkość dodatnią

Þ   stratę brutto - dla wyniku finansowego brutto na działalności gospodarczej skorygowanego o straty i zyski nadzwyczajne stanowiącego wielkość ujemną.

·       wynik finansowy netto , a mianowicie :

Þ   zysk netto , który ustala się przyjmując zysk brutto zmniejszony  obowiązkowe obciążenia

Þ   stratę netto, która zostaje ustalona poprzez przyjęcie wyniku finansowego  brutto skorygowanego o obowiązkowe obciążenia.

Wynik finansowy ustalany na poszczególnych etapach sprawozdania pomaga  w analizie czynników wpływających na jego zmiany.

Podział wyniku finansowego

Podział wyniku finansowego (zysku netto) osób prawnych zobowiązanych do poddania badaniu rocznego  sprawozdania finansowego, może nastąpić dopiero po wyrażeniu przez biegłego rewidenta opinii bez zastrzeżeń lub z zastrzeżeniami. Podział wyniku finansowego (zysku netto) dokonany bez spełnienia tego warunku jest nieważny z mocy prawa.

Ogólne zasady podziału zysku obejmują:

Þ   zwiększenie funduszu przedsiębiorstwa, funduszu zasobowego spółdzielni, utworzenie kapitału zapasowego lub rezerwowego w spółkach kapitałowych; w spółkach akcyjnych obowiązkowy odpis co najmniej 8% zysku do czasu osiągnięcia przez kapitał rezerwowy 1/3 wysokości kapitału akcyjnego

Þ   podwyższenie kapitału (funduszu) podstawowego

Þ   dywidendy dla udziałowców i akcjonariuszy

Þ   zasilenie Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych

Þ   nagrody i tantiemy z zysku dla załogi, zarządu itp.

Þ   darowizny

Þ   może pozostać nierozdysponowany zysk

Pokryć stratę można :

Þ   zyskiem roku następnego

Þ   z funduszu przedsiębiorstwa, funduszu zasobowego spółdzielni, kapitału zapasowego i/lub rezerwowego spółki

Þ   obniżeniem kapitału spółki akcyjnej z o.o. lub komandytowej, wykorzystanie funduszu udziałowego spółdzielni

Þ   z dopłat udziałowców spółek z ograniczoną odpowiedzialnością

Þ   spółki jawnej, komandytowej, cywilnej osób fizycznych i osoby fizycznej

Þ   może pozostać nie pokryta strata

         W zależności od formy podmiotów gospodarczych podział netto odbywa się wg różnych kryteriów.

W spółce jawnej zasady podziału zysku ustalone są w umowie zawartej pomiędzy

wspólnikami. Każdy wspólnik ma prawo do równego udziału w zysku i uczestniczy w stratach w tym samym stosunku bez względu na rodzaj i wartość wkładu. Wspólnik, który wniósł tytułem wkładu tylko swą pracę, w razie wątpliwości nie uczestniczy w stratach. Umowa może także innych wspólników zwolnić nawet w zupełności od udziału w stratach, nie może ich natomiast wyłączyć z udziału w zyskach. Stosunek udziału wspólników w zysku, ustalony w umowie, odnosi się w razie wątpliwości także do udziału w stratach.

         W spółce komandytowej również umowa spółki powinna określać sposób podziału zysku i strat. W razie wątpliwości komandytariusz uczestniczy w stratach jedynie do wysokości umówionego wkładu.

         W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością nad badaniem sprawozdania zarządu tudzież wniosków zarządu co do podziału zysków i pokrycia strat czuwa rada nadzorcza. Czynności te leżą również w kompetencji komisji rewizyjnej.

         W spółce, nie mającej rady nadzorczej, umowa spółki może rozszerzyć obowiązki komisji rewizyjnej, a nawet powierzyć jej stały nadzór nad działalnością spółki. Umowa spółki może także przekazać powzięcie uchwały w sprawie podziału zysku lub pokryciu strat do zwyczajnego zgromadzenia.

         W spółce akcyjnej zysk rozdziela się w stosunku do nominalnej wartości akcji, jeżeli akcje nie są całkowicie opłacone, rozdziela się zysk w stosunku do dokonanych wpłat za akcje. Akcjonariusze mają prawo do udziału w zysku rocznym, przeznaczonym przez walne zgromadzenie do podziału.

Statut spółki może ustanowić inny sposób podziału czystego zysku. Walne Zgromadzenie określa kwoty, przypadające do podziału między akcjonariuszy. Wobec powyższego roszczenie o dywidendę nie istnieje przed podjęciem uchwały. Ponadto w spółce akcyjnej istnieje kapitał zapasowy, na który przelewa się część zysków. Uchwałę o podziale zysku podejmuje walne zgromadzenie. Zysk jest wypłacany za każdy ubiegły rok. Jest to więc świadczenie okresowe i jako takie podlega pięcioletniemu przedawnieniu wg przepisów kodeksu cywilnego.

W spółce cywilnej każdy wspólnik jest uprawniony do równego udziału i w tym samym stosunku uczestniczy w stratach, bez względu na rodzaj i wartość wkładu. W umowie spółki można inaczej ustalić stosunek udziału wspólników w zyskach i stratach. Można nawet zwolnić niektórych wspólników od udziału w stratach. Natomiast nie można wyłączyć wspólnika od udziału w zyskach. Ustalony w umowie stosunek udziału wspólnika w zyskach odnosi się w razie wątpliwości także do udziału w stratach.

Prawdopodobne problemy z utrzymaniem polskiej waluty w ramach dopuszczalnego pasma wahań systemu ERM II

Zarówno omówiona teoria jak i doświadczenia krajów, które prowadziły politykę pieniężną w warunkach zliberalizowanych przepływów pieniężnych i quasi-sztywnego kursu walutowego zwiastuj ą, wystąpienie pewnych problemów z utrzymaniem kursu w pożądanym paśmie wahań.

Jednym z takich problemów są ataki spekulacyjne. Spekulanci sprzedają znaczne ilości danej waluty doprowadzaj ąc do spadku jej kursu i następnie odkupuj ą j ą, ale już po niższej cenie. Atak spekulacyjny najczęściej odbywa się według następuj ącego schematu. Spekulant dokonuje pożyczki waluty krajowej, którą następnie sprzedaje. W kolejnym kroku stara się aby podobnie postąpili inni inwestorzy. Celem takiego postępowania jest wywarcie wrażenia że dana waluta traci na wartości i w ten sposób wywołać „efekt stada”. Pozwala to na osłabienie waluty i zdyskontowanie zysku spekulacyjnego. Jeżeli w dodatku w takich okolicznościach bank centralny zareaguje interwencjami na rynku w celu obrony kursu waluty, lecz braknie mu dewiz może to doprowadzić do zwyżki stóp procentowych. Spekulant osiągnie wtedy podwójny zysk. Poza wymiernym efektem w postaci odkupienia po niższej cenie waluty, będzie mógł korzystniej ulokować kapitał. Straty poniesie cała gospodarka (wyższe stopy) jak i poszczególni obywatele, którzy mieli kredyty w walutach obcych^[1].

Problemem wiążącym się z interwencjami banku centralnego są koszty jego działalności na rynku walutowym. Kosztem interwencji walutowej jest różnica w stopach procentowych, a mianowicie między stopą procentową jaką bank dostaje za posiadane ^[2] dewizy i stopą za posiadaną walutę krajową. Kosztem danej interwencji będzie więc iloczyn różnic stóp procentowych i kwoty podjętej interwencji.

Atakom spekulacyjnym sprzyja sytuacja gdy kurs walutowy jest przeszacowany, polityka gospodarcza jest niespójna a rezerwy walutowe są małe. Przykładem mogą być Węgry, gdzie w 2003 roku w warunkach małych rezerw walutowych dużemu deficytowi budżetowemu towarzyszyła ekspansywna polityka pieniężna. W tej sytuacji forint został zaatakowany aż czterokrotnie a stopy procentowe wzrosły z 6 do ponad 12 pkt. proc. Na ataki spekulacyjne narażone są zwykle także państwa rozwijające się, które nie są darzone zaufaniem rynków finansowych ze względu na brak doświadczeń z długą stabilnością gospodarczą i przez to podatne na przepływy kapitałowe^{175 [3] [4] [5]}.

Polska gospodarka, jako rozwijająca się, zagrożona jest także wystąpieniem kryzysu walutowego na skutek tzw. „efektu zarażenia”. Oznacza to, że na skutek wystąpienia niekorzystnych tendencji w gospodarkach powiązanych z daną gospodarką geograficznie, politycznie czy przynależnością do tej samej grupy inwestycyjnej kapitał zagraniczny zaczyna uciekać także z tej gospodarki, mimo, iż nie ma ku temu podstaw ekonomicznych .

W przypadku przystępowania do strefy euro przepływy kapitałowe może także wywołać tzw. „gra na konwergencj ę”. Nieodległe uczestnictwo państwa w unii walutowej, stabilizacja kursu i spadek stóp procentowych może zachęcić kapitał zagraniczny do dokonywania zakupów papierów wartościowych w oczekiwaniu na wzrost ich cen oraz udzielania kredytów optymistycznie nastawionym przedsiębiorstwom krajowym. Duży napływ kapitału może spowodować przewartościowanie kursu, co w konsekwencji zmniejszy konkurencyjność eksportu i spowolni wzrost gospodarczy. Jeżeli w takiej sytuacji inwestorzy utracą zaufanie do stabilności gospodarki spowoduje to odpływ kapitału i deprecjację waluty .

Niesymetryczne podejście do oceny stabilności kursu walutowego przez Komisję Europejską stwarza kolejny problem. Posiadanie przez rynek tej wiedzy w warunkach gdy sytuacja gospodarcza ulegnie pogorszeniu może zachęcać do ataków spekulacyjnych. Mały margines na deprecjację waluty będzie zachętą do sprawdzenia zdolności banku centralnego do obrony kursu waluty .

179

Z zaprezentowanych niebezpieczeństw wynika, że aby móc skutecznie stabilizować kurs walutowy należy prowadzić spójną politykę gospodarczą oraz zgromadzić relatywnie duże rezerwy walutowe.

---

^[1]     J. Piński, Złoty na celowniku [w:] "Wprost" nr 1124 z dn. 13 czerwca 2004, s.

^[2]    Tendencje kursu złotego a sytuacja polskiej gospodarki. Materiał z posiedzenia Rady Społeczno- Gospodarczej, Rządowe Centrum Studiów Strategicznych Rada Społeczno-Gospodarcza, Warszawa, grudzień 2002, s. 7.

^[3]     Tamże, s.

^[4]     O. Szczepańska, P. Sotomska-Krzysztofik, dz. cyt., s. 6.

^[5]     A. Czogała, dz. cyt., s. 24-25.

Ewidencja kont wynikowych w stosowanym modelu rachunku wyników

Równowaga na rynku pieniężnym (krzywa LM)

Stan równowagi na rynku pieniężnym oznacza, że realny popyt na pieniądz odpowiada realnej podaży pieniądza. Realna podaż i popyt na pieniądz to wartości nominale podzielone przez ogólny poziom cen, czyli ilość dóbr którą można nabyć za ten pieniądz⁴⁸.

Popyt na pieniądz dzielony jest w teorii ekonomii na dwie części. Jedna z nich zwana popytem transakcyjnym składa z motywu transakcyjnego i motywu ostrożnościowego, a druga (popyt spekulacyjny) z motywu spekulacyjny. Motyw transakcyjny wiąże się z koniecznością dokonywania zakupów na które potrzebna jest określona ilość pieniądza. Motyw ostrożnościowy odnosi się do przetrzymywania pieniądza na wypadek nieoczekiwanych zakupów czy niespodziewanego ograniczenia dochodu. Motyw spekulacyjny dotyczy pieniądza przetrzymywanego w celu dokonywania zakupów innych aktywów w zależności od kształtowania się ich kursów i cen^[1].

Motyw transakcyjny i ostrożnościwy rozpatrywane są razem, gdyż są to rosnące funkcje dochodu w przeciwieństwie do motywu spekulacyjnego będącego malejącą funkcją stopy procentowej. Łatwo to wytłumaczyć, gdyż wraz ze wzrostem naszego dochodu jesteśmy w stanie nabywać więcej dóbr, a stopa procentowa jest wynagrodzeniem za ryzyko ponoszone w związku z inwestowaniem w aktywa i stanowi koszt trzymania pieniądza w gotówce. Algebraiczny zapis tych zależności prezentuje się następująco:

L Lt+Lsa wyY+Lsa-wsr

gdzie L - popyt na pieniądz, L_t - popyt transakcyjny, L_s - popyt spekulacyjny, w_y - wrażliwość popytu transakcyjnego na zmiany poziomu dochodu, w_s - wrażliwość popytu spekulacyjnego na zmiany stopy procentowej, L_sa - autonomiczna część popytu spekulacyjnego^[2].

Podaż pieniądza, jak już zauważono w pracy, to ilość pieniądza wprowadzona do obiegu. Dla modelu podaż jest elementem danym z zewnątrz (M = M₀). Wartość realna natomiast jest ilorazem wartości nominalnej i ogólnego poziomu cen, który w modelu jest stały (P = P₀). Przy tych założeniach warunek równowagi rynku pieniężnego prezentuje się następująco:

Mo

= wY + L — wr,

y         sa      s ’

co po przekształceniu daje wzór na krzywą równowagi rynku pieniężnego (wzór na krzywą LM) postaci:

„        ¹ Z          M_{0      T} .

^Y = ----- ^(ws^r + -T° ^{— L}sa ⁾ .

w              Pn

Tak samo jak w przypadku wzoru równowagi na rynku towarowym występują w nim dwie zmienne endogeniczne. W związku z tym rozwiązanie jednoznaczne nie występuje, lecz tworzy zestaw różnych kombinacji dochodu i stopy procentowej dla których następuje równowaga na rynku pieniężnym. Graficznym tego wyrazem jest krzywa LM.

Rys. 3 Krzywa równowagi na rynku pieniężnym - krzywa LM

Źródło: Opracowanie własne na podstawie E. Kwiatkowski, Model IS-LM..., dz. cyt., s. 626, rys. 19.6.

Stan równowagi jest reprezentowany tylko przez krzywą LM. Wszystkie punkty które znalazłyby się nad krzywą odzwierciedlałyby nadwyżkę podaży pieniądza nad popytem, zaś te które leżałyby pod krzywą nadwyżkę popytu nad podażą na rynku pieniężnym.

Krzywa LM unosi się (świadczy o tym również znak plus przed zmienną r we wzorze na krzywą LM) co oznacza, że wyższym wielkościom stopy procentowej odpowiadają wyższe poziomy dochodu narodowego. Sytuacja spowodowana jest faktem, że wyższej stopie procentowej odpowiada niższy poziom popytu spekulacyjnego przy ciągle stałej wielkości podaży pieniądza. Aby spełnić warunek równości podaży i popytu musi wzrosnąć dochód z którego wzrostem zwiększy się popyt transakcyjny (rys. 4)⁵¹. Jak duża jest zmiana dochodu przy danej zmianie stopy procentowej zależy od nachylenia krzywej, które można wyznaczyć przez zróżniczkowanie równania krzywej LM względem stopy procentowej. Dla wyprowadzonego wcześniej wzoru wygląda to następująco:

dY = w,.

dr w_Y

Powyższy iloraz pokazuje, że nachylenie krzywej LM jest uzależnione od wskaźników wrażliwości popytu na zmiany dochodu i stopy procentowej. Im większa jest

wrażliwość zmian popytu na pieniądz na wahania stopy procentowej tym krzywa jest bardziej płaska. Odwrotna zależność zachodzi w wypadku wrażliwości na zmiany dochodu. Mniejsze nachylenie krzywej LM powoduje silniejsze zmiany dochodu narodowego na skutek danej zmiany stopy procentowej.

Rys. 4 Graficzne wyprowadzenie krzywej LM Wykres po lewej stronie pokazuje równowagę na rynku pieniężnym zgodnie z założeniami modelu (stała podaż pieniądza i ujemny związek popytu na pieniądz ze stopą procentową). Po prawej stronie następuje wyznaczenie krzywej IS. Na skutek zwiększenia dochodu z Yi do Y2 wzrostowi ulega realny popyt na pieniądz z L(Y1) do L(Y2), co ma następnie swoje skutki w postaci podniesienia stopy procentowej z r1 do r2. Połączenie punktów opisujących kombinacje dochodu i stopy procentowej, przy których zachodzi równowaga na rynku pieniężnym daje krzywą LM. Źródło: Opracowanie własne na podstawie R. E. Hall, J. B Taylor, dz. cyt., s. 196, rys. 7.5. Położenie krzywej w układzie decyduje o tym przy jakiej stopie procentowej osiągany jest dany dochód narodowy. Ze wzoru na krzywą LM wynika, że jej położenie determinowane jest przez autonomiczny popyt na pieniądz oraz realną podaż pieniądza. Z uwagi na założenie stałych cen drugi z elementów może być zastąpiony przez nominalną podaż pieniądza. Zarówno wzrost autonomicznego popytu, jak i wzrost podaży pieniądza doprowadzi do wzrostu dochodu i przesunie krzywą w prawą stronę.

---

^[1]     R. Domaszewicz, Finanse w gospodarce rynkowej, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków 1995, s. 130.

^[2]     E. Kwiatkowski, Model IS-LM..., dz. cyt., s. 624.

Cel ustalania wyniku finansowego

Cel ustalania wyniku finansowego nie ogranicza się do określenia czy przedsiębiorstwo osiągnęło zysk czy też doznało straty. Podczas sporządzania wyniku finansowego, a także po uzyskaniu efektu końcowego możemy się wiele dowiedzieć i wiele zaobserwować .

Wynik finansowy bowiem:

·       informuje w sposób syntetyczny o finansowym rezultacie działalności gospodarczej przedsiębiorstwa

·       jest efektem decyzji ekonomicznych podejmowanych we własnym zakresie, na własny koszt i ryzyko przez przedsiębiorstwo

·       służy jako baza przy podejmowaniu optymalnych decyzji w zakresie bieżącego gospodarowania,

·       jest powszechnie uznanym i stosowanym miernikiem oceny działalności przedsiębiorstwa,

·       podlega weryfikacji sprawdzającej rzetelność i prawdziwość dokonanych

ustaleń liczbowych

·       pokazuje w jakiej sumarycznej wysokości kształtowały się przychody i koszty w minionym okresie

·       pokazuje jakie wyniki zostały osiągnięte podczas normalnej działalności gospodarczej, a jakie w wyniku operacji nadzwyczajnych

·       (zysk) jest składnikiem formuł służących do obliczania efektywności gospodarowania,

·       jest wielkością ustalaną w rachunku strat i zysków,

·       informuje o realizacji bezpośredniego celu działalności przedsiębiorstwa
tzn  o ilości i jakości produkowanych wyrobów i świadczonych usług, o tym czy istnieje odpowiednie zapotrzebowanie na wyroby i usługi oraz czy

·       znajdujące się w dyspozycji przedsiębiorstwa środki produkcji są wykorzystywane racjonalnie i efektywnie,

·       (zysk) jest głównym źródłem finansowania rozwoju i modernizację przedsiębiorstwa,

·        (zysk) jest źródłem tworzenia funduszy specjalnych dla przedsiębiorstwa i załogi,

·       (zysk) jest źródłem finansowania zadań ogólnospołecznych (oświata, ochrona zdrowia, ochrona środowiska),

·       (zysk) jest traktowany jako pieniężny odpowiednik wartości wytworzonego i zrealizowanego produktu czystego,

·       (zysk) jest bodźcem materialnego zainteresowania,

·       (zysk) odzwierciedla efekty w sferze produkcji, jak również w sferze obrotu

·       ma charakter wynikowy,

podlega statystyce państwowej.

  Wynik finansowy jest odbiciem zmian w :

Þ   rozmiarach produkcji, obrotu,

Þ   poziomie kosztów własnych,

Þ   strukturze asortymentowej,

Þ   jakości produkcji,

Þ   stopniu realizacji sprzedaży,

Þ   poziomie cen.

Już na pierwszy rzut oka staje się jasne, jak ważnych informacji dostarcza rachunek strat i zysków adresatom zamknięcia rocznego. Dlatego jest on, według prawa gospodarczego, stałym elementem zamknięcia rocznego, z którego nie można zrezygnować.

Skonsolidowany rachunek zysków i strat

Fuzja czterech banków wchodzących w skład grupy Pekao S.A. zakończyła się 1 stycznia 1998r. Wyniki finansowe banku za wcześniejsze lata zostały podane przez bank w taki sposób, aby można je było porównać
z osiągniętymi po połączeniu. Według nich wynik na działalności bankowej, na który składają się wyniki z tytułu odsetek, prowizji, operacji finansowych oraz przychody z papierów wartościowych i wynik z pozycji wymiany – każdego roku wzrastał. Wszystkie wartości składające się na ten wynik
w latach 1997 – 1999 stale rosły, lecz w bardzo niewielkim stopniu
(por. zał. 15). Wynik na działalności bankowej w 1998r. wzrósł o 14%
w stosunku do 1997r. (por. wykres 4). Natomiast koszty działania banku rosły i to w znacznym stopniu. W 1999r. były one wyższe o około 48% w stosunku do 1997r (por. wykres 5).

Każdego roku rezerwy tworzone przez Bank Pekao S.A. przewyższały rezerwy rozwiane (różnica wartości rezerw i aktualizacji – por. zał. 15). W 1999r. różnica ta była znacznie wyższa niż w latach poprzednich. Powodem stworzenia tak wysokich rezerw było ogólne pogorszenie jakości kredytów w związku ze słabszą  koniunkturą gospodarczą oraz pogorszenie sytuacji finansowej trzech znaczących kredytobiorców.

Źródło: Opracowanie własne.

Źródło: Opracowanie własne.

Wynik finansowy brutto każdego roku malał . W 1999r. był to spadek  o 53,4% w porównaniu do 1998r. Podatki i inne obciążenia utrzymywały się na podobnym poziomie. Wynik finansowy netto w 1997r.
i 1998r. spadł o prawie połowę w ujęciu nominalnym, natomiast w ujęciu realnym, czyli po uwzględnieniu inflacji spadł o ponad połowę. W 1999 roku sytuacja ta stała się jeszcze gorsza , gdyż wynik ten spadł o 60,2% w stosunku do 1998r. (patrz wykres 6).

Źródło: Opracowanie własne.

Czynniki kształtujące wynik finansowy

Wynik finansowy jest finansowym rezultatem działalności gospodarczej przedsiębiorstwa.

Do podstawowych  czynników  wpływających na wynik finansowy zalicza się :

·       przychody ze sprzedaży wyrobów i usług a w nich:

Þ   poziom cen zbytu

Þ   wielkość sprzedaży i struktura asortymentowa

·       koszty własne - w nich:

Þ   wielkość jednostkowych kosztów własnych

Þ   struktura asortymentowa sprzedaży

Þ   ilość sprzedaży

·       straty i zyski nadzwyczajne, które są przeważnie rezultatem zdarzeń losowych i zakłóceń w działalności gospodarczej przedsiębiorstwa.

         Wyżej wymienione czynniki, nie są pozostawione same sobie. Oddziaływują na nie bowiem zewnętrzne i wewnętrzne czynniki działania przedsiębiorstwa.

Czynniki wewnętrzne, to wewnętrzne uwarunkowania wpływające na działalność przedsiębiorstwa, a zwłaszcza plany działania, zadania do realizacji oraz zasoby:

Þ   finansowe (przepływy gotówkowe, zdolność kredytowa itd.)

Þ   fizyczne (budynki, urządzenia, stacje serwisowe itd.)

Þ   ludzkie  (personel kierowniczy, inżynierowie, fachowcy itd.)

Þ   technologiczne (jakość, marka)

Þ   organizacyjne  (systemy informacyjne, działy integrujące itd.)

Inny rodzaj wpływów wywierają czynniki zewnętrzne, stanowiące tzw  makrootoczenie.

Są to głównie czynniki makroekonomiczne, technologiczne, polityczno-prawne, geograficzne, które generują różne ograniczenia i szanse rozwoju rynkowego przedsiębiorstwa.

Na działalność przedsiębiorstwa wpływa w znacznej mierze polityka gospodarcza państwa, tendencje rozwojowe gospodarki (wzrost ceny , opodatkowanie itd.) rozwój technologiczny, system wartości  w społeczeństwie (stosunek do przemysłu, ochrony środowiska, itp.), system ekonomiczny, rozwój infrastruktury rynku, lokalne warunki działania oraz popyt na wyroby oferowane przez dane przedsiębiorstwo.

         Wszystkie te składniki i otoczenie przedsiębiorstwa wpływają na  cele i możliwości jego działania. Niektóre z nich są parametrami niedecyzyjnymi, inne poddają się kształtowaniu, ale wszystkie determinują funkcjonowanie przedsiębiorstwa, wpływając na podaż, popyt, ceny wyrobów i strukturę, dostępność zasobów materialnych na rynku itp. Zmieniają one szanse efektywnego i stabilnego działania przedsiębiorstwa na rynku.

         Zewnętrzne czynniki wyznaczają pozycje firmy na rynku, konkurencyjność jej wyrobów oraz wpływają na poziom kosztów własnych sprzedaży.

Wyniki finansowe przedsiębiorstwa zdeterminowane są bezpośrednio zmianami zewnętrznych i wewnętrznych warunków funkcjonowania przedsiębiorstwa, zwłaszcza:

·       zmiennością żądań rynku, dotyczących ilości i asortymentu wyrobów kierowanych na rynek, wyraża się ona zmianą liczby produktów i klientów zainteresowanych tymi produktami,

·       wdrażaniem innowacji produktowych, nadążających za potrzebami

·       zmiennością dostaw surowców i materiałów, wyrażającą się w zmianie ilości  jakości, terminowości i kompletności dostaw oraz dostawach nowych materiałów dotychczas nie wykorzystywanych.

·       zmiennością wewnętrznych warunków funkcjonowania przedsiębiorstwa pod wpływem innowacji procesowych, których efektem jest obniżka kosztów, a polegających na doskonaleniu techniki i technologii wytwarzania oraz procesów zarządzania przedsiębiorstwem.

         W większości sytuacji gospodarczych przedsiębiorstwo może wpłynąć na czynniki kształtujące wynik finansowy, dokonując wyboru odpowiednich dróg postępowania.

Skonsolidowany rachunek zysków i strat

Fuzja czterech banków wchodzących w skład grupy Pekao S.A. zakończyła się 1 stycznia 1998r. Wyniki finansowe banku za wcześniejsze lata zostały podane przez bank w taki sposób, aby można je było porównać
z osiągniętymi po połączeniu. Według nich wynik na działalności bankowej, na który składają się wyniki z tytułu odsetek, prowizji, operacji finansowych oraz przychody z papierów wartościowych i wynik z pozycji wymiany – każdego roku wzrastał. Wszystkie wartości składające się na ten wynik w latach 1997 – 1999 stale rosły, lecz w bardzo niewielkim stopniu (por. zał. 15). Wynik na działalności bankowej w 1998r. wzrósł o 14%
w stosunku do 1997r. (por. wykres 4). Natomiast koszty działania banku rosły i to w znacznym stopniu. W 1999r. były one wyższe o około 48% w stosunku do 1997r (por. wykres 5).

Każdego roku rezerwy tworzone przez Bank Pekao S.A. przewyższały rezerwy rozwiane (różnica wartości rezerw i aktualizacji – por. zał. 15). W 1999r. różnica ta była znacznie wyższa niż w latach poprzednich. Powodem stworzenia tak wysokich rezerw było ogólne pogorszenie jakości kredytów w związku ze słabszą  koniunkturą gospodarczą oraz pogorszenie sytuacji finansowej trzech znaczących kredytobiorców.

Źródło: Opracowanie własne.

Źródło: Opracowanie własne.

Wynik finansowy brutto każdego roku malał . W 1999r. był to spadek  o 53,4% w porównaniu do 1998r. Podatki i inne obciążenia utrzymywały się na podobnym poziomie. Wynik finansowy netto w 1997r.
i 1998r. spadł o prawie połowę w ujęciu nominalnym, natomiast w ujęciu realnym, czyli po uwzględnieniu inflacji spadł o ponad połowę. W 1999 roku sytuacja ta stała się jeszcze gorsza, gdyż wynik ten spadł o 60,2% w stosunku do 1998r. (patrz wykres 6).

Źródło: Opracowanie własne.

ZAŁĄCZNIK 15.    Skonsolidowany rachunek zysków i strat

Banku Pekao S.A.

(na 31 grudnia, w mln PLN)

	1997	1998	1999
Przychody z tytułu odsetek	5.395,5	5.909,1	5.345,1
Koszty odsetek	3.553,6	3.975,6	3.319,6
Wynik z tytułu odsetek	1.841,9	1.933,5	2.025,5
Przychodu z tytułu prowizji	642,7	763,6
Koszty z tytułu prowizji	68,9	96,3
Wynik z tytułu prowizji	573,8	667,3	670,9
Przychody z akcji, udziałów i innych papierów wartościowych	71,8	33,0
Wynik na operacjach finansowych	38,5	43,2
Wynik z pozycji wymiany	185,4	268,5
Wynik na działalności bankowej	2.711,4	2.945,4	3.092,0
Pozostałe przychody operacyjne	108,1	101,0
Pozostałe koszty operacyjne	94,3	81,8
Koszty działania banku	1.286,0	1.761,9	1.907,5
Amortyzacja środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych	150,7	187,5
Odpisy na rezerwy i aktualizacja wartości	630,1	805,2
Rozwiązanie rezerw i zmniejszenie dotyczące aktualizacji	340,7	519,1
Różnica wartości rezerw i aktualizacji	-289,4	-286,1	-713,2
Wynik z działalności operacyjnej	999,2	729,1
Wynik na operacjach nadzwyczajnych	0,3	0,7
- zyski nadzwyczajne	1,2	1,7
- straty nadzwyczajne	0,9	1,0
Odpis rezerwy kapitałowej z konsolidacji	235,5	235,5
Zysk (strata) brutto	1.234,9	965,2	304,3
Podatek dochodowy	416,4	442,1
Udział w zyskach (stratach) jednostek objętych konsolidacją metodą praw własności	6,4	2,9
Zysk (strata) netto	824,9	520,3	136,9

ZAŁĄCZNIK 16.    Skonsolidowany bilans Banku Pekao S.A. (w mln PLN)

	1997	1998	1999
AKTYWA
Kasa, operacje z Bankiem Centralnym	2.940,9	5.479,3
Dłużne papiery wartościowe uprawnione do redyskontowania w BC	11,0	10,5
Należności od sektora finansowego	5.000,3	4.307,9	4.885,3
Należności od sektora niefinansowego i sektora budżetowego	19.051,2	21.532,7	26.674,5
Należności od jednostek zależnych i stowarzyszonych nie objętych konsolidacją	510,7	525,9
Należności od jednostek zależnych i stowarzyszonych objętych konsolidacją metodą praw własności	499,1	823,4
Należności z tytułu zakupionych papierów wartościowych z otrzymanym przyrzeczeniem zakupu	1.339,4	44,8
Dłużne papiery wartościowe	15.420,8	16.233,7
Akcje, udziały w jednostkach zależnych i stowarzyszonych nie objętych konsolidacją	240,4	203,0
Akcje i udziały w jednostkach zależnych i stowarzyszonych objętych konsolidacją metodą praw własności	12401	177,9
Akcje i udziały w pozostałych jednostkach	207,7	351,7
Pozostałe papiery wartościowe i inne prawa majątkowe	122,7	14,3
Wartości niematerialne i prawne	116,7	127,3
Rzeczowy majątek trwały	1.329,0	1.582,6	1.694,4
Inne aktywa	321,8	784,2
Rozliczenia międzyokresowe	2.564,0	2.403,3
PASYWA
Zobowiązania wobec Banku Centralnego	5.859,7	4.926,7
Zobowiązania wobec sektora finansowego	2.533,3	1.678,6	2.020,2
Zobowiązania wobec sektora niefinansowego i sektora budżetowego	32.940,7	38.922,0	44.580,8
Zobowiązania wobec jednostek zależnych i stowarzyszonych nie objętych konsolidacją	79,8	30,1
Zobowiązania wobec jednostek zależnych i stowarzyszonych objętych konsolidacją metodą praw własności	12,6	82,0
Zobowiązania z tytułu sprzedanych papierów wartościowych z udzielonym przyrzeczeniem odkupu	20,0	0,0
Zobowiązania z tytułu emisji własnych papierów wartościowych	37,1	17,1
Fundusze specjalne i inne pasywa	1.099,6	1.154,0
Koszty i przychody rozliczane w czasie oraz zastrzeżone	3.890,4	3.870,6
Rezerwy	168,2	208,1
Rezerwa kapitałowa z konsolidacji	881,5	646,1
Kapitał akcyjny	137,7	145,3
Kapitał zapasowy	45,0	415,3
Kapitał rezerwowy z aktualizacji wyceny	92,0	92,2
Pozostałe kapitały rezerwowe	1.177,7	1.895,6
Różnice kursowe z przeliczenia oddziałów zagranicznych	0,5	1,0
Zysk netto	824,9	520,3	136,9
SUMA BILANSOWA	49.799,8	54.602,4	59.733,8

TAB. 15.        Ranking banków polskich o najwyższych sumach bilansowych i funduszach własnych (1997 – 1999)

  POZYCJA               BANK                                   SUMA BILANSOWA               FUNDUSZE WŁASNE

                                                                                              (w mln PLN)                               (w mln PLN)

97	98	99		1997	1998	1999	1997	1998	1999
1	2	2	Bank Pekao S.A.	49.799,8	54.602,4	59.733,8	3.158,4	3.712,1	3.753,4
2	1	1	PKO BP	46.708,1	56.457,4	60.892,3	2.474,2	2.937,9	1.637,2
3	3	3	Bank Handlowy S.A.	17.020,1	17.744,4	19.171,6	2.040,8	2.557,8	3.245,3
5	5	4	PBK S.A.	10.853,2	13.682,9	17.671,3	968,8	1.145,5	1.726,5
4	4	5	BGŻ	12.926,3	15.739,4	17.552,5	820,6	1.078,2	475,5
6	6	6	BPH S.A.	9.710,8	13.197,0	15.261,0	937,6	1.436,4	2.202,7
7	7	7	Bank Śląski S.A.	9.567,6	12.530,4	14.787,2	1.097,1	1.223,0	1.376,9
8	8	8	Kredyt Bank S.A.	8.693,7	11.253,8	14.773,0	389,2	763,7	1.342,8
10	9	9	BRE Bank S.A.	6.142,3	11.044,8	14.553,8	815,6	1.230,4	2.065,4
9	10	10	BIG BG S.A.	8.329,2	10.737,7	12.944,4	1.259,1	1.352,7	1.471,6