Podział kosztów całkowitych na stałe i zmienne

Ogół kosztów z punktu widzenia ich reakcji na zmiany wielkości produkcji podzielić można na koszty stałe i koszty zmienne.

Do kosztów stałych[1] są zaliczane te koszty, które niezależnie od zmian występujących w wielkości produkcji pozostają na mniej więcej jednakowym poziomie, reagując minimalnie lub w ogóle nie reagując na zmiany rozmiarów produkcji w pewnych granicach. Jako przykład kosz­tów stałych można wymienić koszty zarządu przedsiębiorstwa, występują­ce w postaci pensji personelu kierowniczego i administracyjnego, czynszów dzierżawnych, amortyzacji środków trwałych, obliczanej według stawek czasowych itp.

Kosztami zmiennymi[2] są te koszty, które w miarę wzrostu produkcji rosną, a w miarę jej spadku maleją. Typowym przykładem kosztów zmiennych jest równowartość zużycia na cele produkcyjne su­rowców oraz płac.

Ścisły podział kosztów na stałe i zmienne nie jest możliwy, gdyż część kosztów stałych ma charakter kosztów względnie stałych, reagujących nieznacznie na zmiany wielkości produkcji. Jednocześnie część kosztów zmiennych ma charakter kosztów względnie zmiennych, zmieniających się tylko w pewnym stopniu wraz ze wzrostem wielkości produkcji.

Koszty zmienne mogą mieć w przedsiębiorstwie charakter:

—    kosztów proporcjonalnych,

—    kosztów progresywnych,

—    kosztów degresywnych.

Do kosztów proporcjonalnych zalicza się koszty, które rosną proporcjonalnie do wzrostu produkcji. Przykładem kosztów pro­porcjonalnych są koszty płac bezpośrednich przy stosowaniu prostego, akordowego systemu płac, koszty materiałów bezpośrednich, koszty ener­gii służącej do napędu maszyn itp.

Koszty progresywne są to koszty rosnące w większym stopniu niż wzrost produkcji. Do kosztów progresywnych mogą być zaliczone koszty płac bezpośrednich przy stosowaniu akordu progresywnego.

Do kosztów degresywnych zalicza się koszty, które wzrasta­ją w mniejszym stopniu niż wzrost produkcji. Przykładem kosztów degre­sywnych mogą być w przedsiębiorstwie koszty zużycia niektórych mate­riałów pomocniczych, koszty obsługi produkcji itp.

Oprócz wymienionych kosztów mogą wystąpić koszty o charakterze mieszanym. W zależności od przeważającego w nich elementu „zmienno­ści” lub „stałości” są one odpowiednio zaliczane w rozwiązaniach prak­tycznych do kosztów zmiennych lub stałych.

Podział kosztów na stałe i zmienne ułatwia ich planowanie oraz analizę, gdyż obrazuje on zmiany kosztów w miarę występowania zmian w wielkości produkcji. Podział ten jest również wykorzystywane przy podejmowaniu decyzji gospodarczych co do rozmieszczenia produkcji.

---

[1] J. Matuszewicz, P. Matuszewicz, „Rachunkowość...”, op. cit., s. 249

[2] Tamże