Podstawą wykorzystania
rachunku ekonomicznego w ocenie zamierzeń rozwojowych firmy jest określenie
kryterium tego rachunku, a więc takiej wielkości, której optymalizacja
pozwoliłaby na ocenę rozpatrywanych wariantów działania.
Powszechnie uznaje się, że
najlepszym kryterium oceny działalności gospodarczej na szczeblu
mikroekonomicznym jest zysk. Tak więc opłacalne byłyby przedsięwzięcia
gwarantujące osiągnięcie zysku, natomiast wybór najbardziej efektywnych
wariantów polegałby na maksymalizacji zysku osiąganego z zaangażowanego
kapitału. Jednakże zastosowanie do oceny przedsięwzięć rozwojowych jedynie
miernika zysku jest dalece nie wystarczające. Kryterium to nie uwzględnia
bowiem w dostatecznym stopniu takich czynników, jak ryzyko i czas.
Czynnik
ryzyka jest nierozłącznie związany z działalności gospodarczą. O ile jednak
ryzyko towarzyszące decyzjom krótkookresowym jest stosunkowo niewielkie, to
decyzje długookresowe podejmowane są zawsze w warunkach dużej niepewności.
Ryzyko nie uzyskania planowanych efektów musi zatem zostać odpowiednio
uwzględnione w procesach decyzyjnych. Niejednokrotnie przedsięwzięcia
charakteryzujące się wyższym od innych poziomem spodziewanego zysku, są
równocześnie obarczone większym ryzykiem. Wynika to stąd, że poszczególne
warianty działań, charakteryzując się zróżnicowanym poziomem spodziewanego
zysku, cechują się równocześnie innym prawdopodobieństwem jego osiągnięcia [2,
s. 8]. Stąd w rachunku opłacalności przedsięwzięć rozwojowych zachodzi
konieczność uwzględniania tego rodzaju zależności.
Czynnik czasu wiąże się z rozłożeniem w kolejnych
latach nakładów ponoszonych na realizację określonych przedsięwzięć i
osiąganych dzięki nim efektów. Zarówno nakłady te, jak i efekty nie są
jednakowo cenne, ze względu na czas ich wystąpienia. Im później ponoszone są
nakłady, a wcześniej uzyskiwane dzięki nim efekty, tym wyższa będzie
efektywność realizowanych przedsięwzięć. Czynnik czasu będzie więc znacznie
różnicował opłacalność projektów charakteryzujących się tą samą masą zysku,
lecz osiąganą w różnym czasie.
