Analiza rentowności przedsiębiorstwa

Jak wspomniano już w części poprzedniej wskaźniki rentowności są uważane za najbardziej syntetyczne mierniki oceny działalności gospodarczej firmy. Pierwszy z nich to wskaźnik rentowności sprzedaży.

Tabela 15.  Kształtowanie się wskaźników rentowności finansowej w spółce „RatGar” Sp. z o.o. w latach 1999-2001

WYSZCZEGÓLNIENIE	1999	2000	2001
Wskaźnik rentowności finansowej netto	23%	26%	27%

[Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych przedsiębiorstwa „RatGar” sp. z o.o. z lat 1999-2001]

Wskaźnik rentowności finansowej netto, ze sprzedaży produktów i usług oscyluje na poziomie 23 do 26%. Wskazuje to na bardzo dużą rentowność operacyjną przedsiębiorstwa.  Potwierdza to jeszcze raz bardzo korzystną sytuację przedsiębiorstwa.

Tabela 16.  Kształtowanie się wskaźników rentowności finansowej w spółce „RatGar” Sp. z o.o. w latach 1999-2001

WYSZCZEGÓLNIENIE	1999	2000	2001
Wskaźnik rentowności kapitału własnego	71,21%	64,35%	60,23%

[Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych przedsiębiorstwa „RatGar” sp. z o.o. z lat 1999-2001]

            Ze względu na brak udziału kredytów w działalności finansowej zdecydowano się na analizę kapitału własnego przedsiębiorstwa. W przypadku przedsiębiorstwa RatGAr, należy wskazać na bardzo wysokie wskaźniki rentowności kapitału własnego. Oznacza to, że bardzo wysoką zdolność przedsiębiorstwa do generowania  zysku. Wskaźnik ten podkreśla fakt, że całość zainwestowanych środków pieniężny w kapitał przedsiębiorstwa zostało trafnie ulokowane i jest bardzo dobrze wykorzystany.

Kolejnym wskaźnikiem obrazującym działalność przedsiębiorstwa jest analiza rentowności majątku spółki RatGar.

Tabela 17.  Kształtowanie się wskaźników rentowności majątku ogółem w spółce „RatGar” Sp. z o.o. w latach 1999-2001

WYSZCZEGÓLNIENIE	1999	2000	2001
Wskaźnik rentowności majątku trwałego	2,25	2,30	2,31
Wskaźnik rentowności majątku obrotowego	0,78	0,74	0,70

[Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych przedsiębiorstwa „RatGar” sp. z o.o. z lat 1999-2001]

            Wskaźniki majątku trwałego przedsiębiorstwa ulegają stopniowemu zwiększeniu na przestrzeni analizowanych trzech lat przedsiębiorstwa. Mały udział majątku obrotowego w działalności przedsiębiorstwa wskazuje, na bardzo duży udział aktywów trwałych w generowaniu zysku przedsiębiorstwa.

Wynik na działalności fmansowej

Wynik na działalności fmansowej liczony jako różnica pomiędzy wartością przychodów z działalności fmansowej i kosztów działalności fmansowej wynosił w kolejnych latach okresu 1997-1999 r.: minus 70 mln PLN, minus 131 mln PLN i minus 173 mln PLN. Na przychody fmansowe Grupy PKN ORLEN składają się głównie przychody z akcji i udziałów w innych jednostkach, otrzymane odsetki, dodatnie różnice kursowe i zysk ze zbycia papierów wartościowych. W latach 1997-1999 przychody z akcji i udziałów w innych jednostkach wynosiły odpowiednio 2,9 mln PLN, 3,2 mln PLN i 3,5 mln PLN. Pozostałe przychody finansowe wynosiły w 1997 r. 192,4 mln PLN (w tym różnice kursowe 75 mln PLN), w 1998 r. 170 mln PLN (w tym różnice kursowe 67mln PLN) i w 1999 r. 123 mln PLN (w tym różnice kursowe 51 mln PLN). 

Wzrost straty netto na działalności fmansowej o 88,1% w 1998 r. był wynikiem znaczącego wzrostu kosztów odsetek od kredytów i pożyczek oraz wzrostu wartości odpisów aktualizujących wartość papierów wartościowych. W 1999 r. wzrost ujemnego wyniku netto na działalności fmansowej o 31,4% był spowodowany wzrostem kosztów z tytułu odsetek od kredytów i pożyczek (o 21 mln PLN), a także spadkiem wartości przychodów z tytułu otrzymanych odsetek i z tytułu dodatnich różnic kursowych.

Ocena projektów inwestycyjnych

W tym dziale omawiane są metody rozwiązywania problemu ważnego z punktu widzenia strategii rozwoju spółki: Który z możliwych projektów inwestycji rzeczowych należy wybrać? Stosowane są tu znane metody oparte na rachunku zmiennej wartości pieniądza w czasie oraz metody uwzględniania ryzyka w o cenie projektów inwestycyjnych, będące rozszerzeniem klasycznego podejścia (m.in. analiza scenariuszy, analiza wrażliwości, analiza symulacyjna).

Metody oceny efektywności inwestycji

Podstawą wykorzystania rachunku ekonomicznego w ocenie zamierzeń rozwojowych firmy jest określenie kryterium tego rachunku, a więc takiej wielkości, której optymalizacja pozwoliłaby na ocenę rozpatrywanych wariantów działania.

Powszechnie uznaje się, że najlepszym kryterium oceny działalności gospodarczej na szczeblu mikroekonomicznym jest zysk. Tak więc opłacalne byłyby przedsięwzięcia gwarantujące osiągnięcie zysku, natomiast wybór najbardziej efektywnych wariantów polegałby na maksymalizacji zysku osiąganego z zaangażowanego kapitału. Jednakże zastosowanie do oceny przedsięwzięć rozwojowych jedynie miernika zysku jest dalece nie wystarczające. Kryterium to nie uwzględnia bowiem w dostatecznym stopniu takich czynników, jak ryzyko i czas.

Czynnik ryzyka jest nierozłącznie związany z działalności gospodarczą. O ile jednak ryzyko towarzyszące decyzjom krótkookresowym jest stosunkowo niewielkie, to decyzje długookresowe podejmowane są zawsze w warunkach dużej niepewności. Ryzyko nie uzyskania planowanych efektów musi zatem zostać odpowiednio uwzględnione w procesach decyzyjnych. Niejednokrotnie przedsięwzięcia charakteryzujące się wyższym od innych poziomem spodziewanego zysku, są równocześnie obarczone większym ryzykiem. Wynika to stąd, że poszczególne warianty działań, charakteryzując się zróżnicowanym poziomem spodziewanego zysku, cechują się równocześnie innym prawdopodobieństwem jego osiągnięcia [2, s. 8]. Stąd w rachunku opłacalności przedsięwzięć rozwojowych zachodzi konieczność uwzględniania tego rodzaju zależności.

Czynnik czasu wiąże się z rozłożeniem w kolejnych latach nakładów ponoszonych na realizację określonych przedsięwzięć i osiąganych dzięki nim efektów. Zarówno nakłady te, jak i efekty nie są jednakowo cenne, ze względu na czas ich wystąpienia. Im później ponoszone są nakłady, a wcześniej uzyskiwane dzięki nim efekty, tym wyższa będzie efektywność realizowanych przedsięwzięć. Czynnik czasu będzie więc znacznie różnicował opłacalność projektów charakteryzujących się tą samą masą zysku, lecz osiąganą w różnym czasie.

Przychody

Wolumen ropy naftowej przerobionej przez 3 rafinerie należące do Grupy PKN ORLEN wzrósł z 11.365 tys. ton w 1997 r. do 11.743 tys. ton w 1998 r. i następnie do 12.505 tys. ton w 1999 r. W poniższej tabeli przedstawiono skonsolidowane przychody ze sprzedaży pro forma Grupy PKN ORLEN według PSR w rozbiciu na główne rodzaje produktów za lata 1997, 1998 i 1999 oraz zmiany procentowe w przychodach pomiędzy poszczególnymi latami.

Tabela 1. Przychody ogółem według PSR.

Rok kończący się 31 grudnia

	1997              (mln PLN)	1998          (mln PLN)	1998/1997 (zmiana %)	1999             (mln PLN)	1999/1998 (zmiana %)
Paliwa	13.713	13.763	0,4	17.560	27,6
Inne produkty rafineryjne	649	683	5,2	705	3,3
Petrochemikalia	1.527	1.398	(8,5)	1.282	(8,3)
Inne produkty i materiały	399	311	(21,9)	616	97,9
Usługi	180	195	7,8	313	60,8
Przychody ogółem według PSR (1)	16.468	16.349	(0,7)	20.476	25,2

Źródło: Dokument Informacyjny PKN ORLEN S.A.

Uwagi:

(1) - Dane o przychodach ze sprzedaży według rodzajów produktów zostały wyliczone na podstawie niezbadanych przez biegłych rewidentów zapisów księgowych przygotowanych zgodnie z PSR. Przychody ogółem według PSR pochodzą ze Skonsolidowanego Sprawozdania Finansowego pro forma Grupy PKN ORLEN.

Wykres 1.

Przychody ogółem według PSR 

 

Źródło: Opracowanie własne.

Przychody ze sprzedaży pro forma ogółem wg PSR zmniejszyły się w 1998 r. o 0,7% z 16.468 mln PLN w 1997 r. do 16.349 mln PLN w 1998 r. i następnie wzrosły o 25,2% do 20.476 mln PLN w 1999 r. Spadek przychodów w roku 1998 i wzrost w roku 1999 (w stosunku do roku poprzedniego) był głownie spowodowany przez zmianę wartości przychodów ze sprzedaży produktów rafineryjnych - paliw i innych produktów rafineryjnych (wzrost w 1998 r. jedynie o 0,6% i o 26,5% w 1999 r.) i produktów petrochemicznych (spadek o 8,5% w 1998 r. i 8,3% w 1999 r.).