Podstawowe kategorie ekonomiczne stosowane w rachunkowości:
produkcja-nakład, wpłaty-wypłaty, przychody-koszty,
wpływy-wydatki, dochód-zysk
produkcja – w sensie ekonomicznym stanowi efekt
procesu wytwórczego, czyli sumę wytworzonych dóbr materialnych i usług.
Wielkość produkcji może być mierzona za pomocą mierników naturalnych (sztuki,
tony) lub mierników wartościowych (w cenach stałych lub bieżących)
nakład – oznacza wydatkowanie w procesie wytwórczym
pracy ludzkiej, zużywanie trwałych i obrotowych środków produkcji oraz usług.
Przez nakłady rozumiemy zatem zespół środków (pracy żywej i nakładów
materialnych), które zostały zużyte lub będą zużyte w procesie produkcji w
określonym czasie. Nakłady wyrażamy w jednostkach naturalnych
przychód – odpowiada wartości uzyskanych i należnych
kwot (niezależnie od tego, czy zostały one już zapłacone) za sprzedane dobra i
usługi w roku obrachunkowym.
Inną grupę przychodu stanowią kwoty operacji finansowych np.
kwoty uzyskane ze sprzedaży udziałów, papierów wartościowych, dywidendy,
dyskonto przy zakupie weksli czy dodatnie różnice kursowe.
koszt – oznacza wyrażoną w pieniądzu wartość nakładów
pracy żywej i uprzedmiotowionej w celu wytworzenia określonego produktu lub
usługi łącznie z różnorodnymi opłatami związanymi z funkcjonowaniem
przedsiębiorstwa lub firmy jako podmiotu gosp. Jest to pojęcie szersze od
nakładów, gdyż obejmuje oprócz zużycia w procesie wytwórczym wartości pracy
żywej i uprzedmiotowionej także te płatności jednostki gosp., które nie mają
odpowiednika w zużyciu środków produkcji, jak np. odsetki od kredytu, podatki
(od nieruchomości, cięższych środków transportu, leśny, rolny), kwoty
ubezpieczeń, itp.
wpłaty – związane są z przychodem środków pieniężnych
w przedsiębiorstwie np. w kasie czy na rachunku bankowym. Mogą one występować z
tytułu sprzedaży usług, produktów dokonywanym w obrocie gotówkowym, czy też
mogą być wynikiem innych zdarzeń gosp. np. przy regulacji należności,
zaciąganiu pożyczek, itp.
wypłaty – oznaczają rozchód środków pieniężnych w
firmie, powodując zmniejszenie stanu tych środków. Wypłaty są wynikiem
gotówkowych zakupów a także transakcji bezgotówkowych
wpływy i wydatki – są pojęciami szerszymi w stosunku
do wpłat i wypłat, gdyż obejmują także należności i zobowiązania. Wpływy mogą
występować w formie gotówkowej (wówczas są jednoznaczne z wpłatami) lub
bezgotówkowej (wówczas obejmują także należności). Wydatki oznaczają wypływy
środków pieniężnych w związku z nabywaniem środków produkcji, usług a także
udzielaniem pożyczek innym podmiotom.
zysk – oznacza nadwyżkę przychodów nad kosztami własnymi jednostki poniesione na realizację tych przychodów
wynik finansowy –
zysk/strata(nadwyżka kosztów własnych nad przychodami)
DOCHÓD = PRZYCHODY –
KOSZTY
pojęcie dochodu jest pojęciem szerszym od zysku (musimy określić rodzaj dochodu oraz koszty, jakie uwzględniamy)
Kryteria
klasyfikacji kosztów:
- podmiot gosp.
- przedmiot powodujący zużycie środków (np. koszty działalności podstawowej
(zasadniczej, eksploatacyjnej)
- treść ekonomiczna
zużycia (np. koszty materiałowe, wynagrodzeń, usług)
- możliwość oddziaływania przez kierownictwo na koszty
Podział kosztów ze
względu na:
- techniczną
możliwość przyporządkowania do określonych miejsc ich powstawania, które są
jednostkami kalkulacji
1) koszty bezpośrednie
2) koszty pośrednie
- sposób reagowania
na zmiany rozmiarów prowadzonej działalności:
1) koszty zmienne – zmienia się wraz ze zmianą rozmiaru produkcji
2) koszty stałe –
nie zmienia się wraz ze zmianą rozmiaru produkcji
Ten podział kosztów stosowany jest przy planowaniu finansowym i gospodarczym i
rachunkowości zarządczej.
Układ kosztów –
zestawienie kosztów
Rodzajowy – podstawowy w jednostkach prowadzących
rachunkowość zgodnie z prawem bilansowym i obejmuje (koszty ujmowanie globalnie
z punktu widzenia całej jednostki):
- amortyzacja
- zużycie materiałów i energii
- usługi obce
- wynagrodzenia
- świadczenia dla pracowników
- podatki i opłaty (które są kosztem dla firmy)
- inne koszty
rodzajowe
Kalkulacyjny – pozwala na ustalenie związku poszczególnych
pozycji kosztów z technologią i organizacją produkcji oraz prowadzi do
ustalenia całkowitego kosztu własnego, na który składa się:
1) techniczny koszt
wytworzenia produktu
- materiały bezpośrednie
- energia
- koszty zakupu
- płace bezpośrednie
- narzuty na płace
- pozostałe koszty bezpośrednie
- koszty wydziałowe
2) koszty ogólnego zarządu (koszty pośrednie), np.:
- koszty administracyjno-gospodarcze, związane z utrzymaniem zarządu
przedsiębiorstwa
- koszty ogólnoprodukcyjne zapewniające utrzymanie takich obiektów jak
magazyny, transport ogólny, straż
przemysłowa
3) koszty sprzedaży
(koszty przewozu, opakowań, reklamy, ubezpieczenia, transportowe)
