Wskaźniki efektywności (wykorzystania) aktywów

Kolejna grupa wskaźników finansowych dotyczy efektywności wykorzystania aktywów, przyjmują one także nazwę wskaźników rotacji, obrotu, produktywności. Ukazują one stopień efektywności wykorzystania przez firmę posiadanych zasobów. Analiza przeprowadzona za pomocą tych wskaźników powinna odpowiedzieć na pytanie, czy ilość aktywów zgromadzonych przez podmiot gospodarczy jest właściwa, zbyt wysoka lub też zbyt  niska w stosunku do skali prowadzonej działalności. Trzeba jednak pamiętać, że zarówno zbyt duża, jak i zbyt mała ilość aktywów może mieć negatywny skutek dla wyników osiągniętych przez podmiot.

Możemy wyróżnić cztery podstawowe i najczęściej stosowane rodzaje wskaźników efektywności[1]:

-       wskaźnik rotacji zapasów,

-       wskaźnik rotacji należności,

-       wskaźnik efektywności wykorzystania majątku trwałego,

-       wskaźnik efektywności wykorzystania majątku ogółem.

Wskaźnik rotacji zapasów (Stock Turnover )

Wskaźnik rotacji zapasów obliczany jest jako iloraz sprzedaży oraz zapasów:

WRZ  =

Wskaźnik ten udziela nam odpowiedzi na pytanie ile razy w ciągu badanego okresu nastąpi „odnowienie” stanu zapasów.

Im wyższy jest wskaźnik, tym krótszy cykl obrotu zapasami, a więc również mniejszy koszt ich utrzymania. Wzrost wskaźnika może świadczy, zatem  o poprawie efektywności gospodarowania zapasami przez przedsiębiorstwo, pod warunkiem, że nie spowodowało to zakłóceń w prawidłowości przebiegu procesów produkcyjnych i ograniczeń w  wykonywaniu opłacalnych zamówień składanych przez odbiorców.

Natomiast spadek wielkości tego wskaźnika, oznacza wydłużenie cyklu sprzedaży zapasów, wzrost zapasów w przedsiębiorstwie świadczący np. o przygotowaniach firmy do zaplanowanego wzrostu sprzedaży w przyszłości lub też o powstaniu zapasów trudno zbywalnych, zbędnych.[2]

Do oceny efektywności gospodarowania zapasami stosowany jest również wskaźnik rotacji zapasów w dniach wyliczany według formuły:

WRZ w dniach =

Wskaźnik ten mówi nam, jaki jest średni czas regulowania zobowiązań w przedsiębiorstwie. Im czas ten jest dłuższy, tym mniejsze są potrzeby w zakresie kapitału obrotowego.

Wskaźnik rotacji należności  ( Debtor Turnover)

Określa, ile razy w ciągu roku przedsiębiorstwo odtwarza stan swoich należności. Obliczany jest według wzoru:

WRN =

Zadowalający poziom tego wskaźnika powinien oscylować w przedziale 7,0 do 10,0. W przypadku, gdy wskaźnik będzie mniejszy niż 7,0 to oznaczać  to może, że w stosunku do ogólnie przyjętych  norm przedsiębiorstwo zbyt długo kredytuje swoich klientów, co świadczy o tym, że środki pieniężne są zbyt długo zamrożone w należnościach[3].

Wskaźnik rotacji należności często liczony jest w dniach. Oblicza się go jako iloraz należności oraz przeciętnej dziennej wielkości sprzedaży:

                            

WRN w dniach  = 

Wskaźnik ten informuje, ile dni przedsiębiorstwo przeciętnie czeka od momentu sprzedaży na uregulowanie należności z tego tytułu. Należności krótkookresowe są jednym z bardziej płynnych aktywów. Przedsiębiorstwo posługuje się kredytem towarowym w celu zwiększenia swojej sprzedaży, pozyskania nowych rynków zbytu. Wskaźnik ten informować może o niewłaściwych tendencjach występujących w tym okresie. Przykładowo może to wystąpić w sytuacji, gdy okres ściągania należności w kolejnych okresach znacznie się wydłuża. Dodatkowe zaniepokojenie może budzić fakt, gdy okres oczekiwania na spłatę jest dłuższy, niż termin kredytu towarowego. Świadczy to o niewywiązywaniu się odbiorców ze swych zobowiązań finansowych. Stanowi to podstawę do podjęcia przez przedsiębiorstwo szeregu decyzji w tym obszarze. Brak właściwej relacji prowadzić może do utraty przez przedsiębiorstwo płynności finansowej.

Wskaźnik efektywności wykorzystania majątku trwałego (Fixed Assets Turnover Ratio lub Fixed Assets Utilizattion Ratio)

Wskaźnik ten określa sposób wykorzystania majątku trwałego przez przedsiębiorstwo. Obliczany jest według formuły:

WRŚT = 

Poziom tego wskaźnika jest uzależniony od kapitałochłonności procesu wytwarzania. Środki trwałe w tej formule są ujęte według wartości netto.Wskaźnik pokazuje nam, ile razy sprzedaż jest większa od środków trwałych zaangażowanych w działalność przedsiębiorstwa. Im wyższa jest wartość wskaźnik tym wyższa jest efektywność wykorzystania majątku trwałego.

Wykorzystanie tego wskaźnika jest szczególnie istotne dla przedsiębiorstw, w których środki trwałe stanowią ważny element majątku, natomiast mniejsze znaczenie ma w przedsiębiorstwach, w których sprzedaż w mniejszym stopniu zależy od wielkości środków trwałych zaangażowanych w ich działalność.

Wskaźnik efektywności wykorzystania majątku ogółem ( Total AssetsTurnover Ratio lub Total Assets Utilization Ratio)

Wskaźnik ten obrazuje, jaka wartość sprzedaży przypada na jednostkę zaangażowanego majątku. Stanowi miarę efektywności wykorzystania aktywów przedsiębiorstwa. Obliczany jest według wzoru:

WRMO =

Wskaźnik efektywności wykorzystania majątku ogółem jest wskaźnikiem o największej pojemności. Mierzy on efektywność aktyw generujących sprzedaż. Wielkość tego wskaźnika w dużym stopniu zależy od specyfiki branży. W przemysłach o wysokiej kapitałochłonności jest niski, zaś w przemysłach o dużym udziale pracy ludzkiej i niskiej kapitałochłonności jest wysoki. Wskaźnik ten nie może być zbyt niski, aby nie prowadził do zachwiania rytmiczności produkcji i sprzedaży oraz pogorszenia stopnia wykorzystania środków trwałych. Jeśli jest znacznie niższy niż średni w branży, to należy szukać przyczyny tych różnic[4]. Istnieje możliwość, że w przedsiębiorstwie powstały nadmierne zapasy materiałów bądź wadliwa organizacja produkcji zwiększa zapasy produkcji niezakończonej itp.

---

[1] J. Gajdka, E. Walińska, Zarządzanie finansowe, F. R. R. w P., Warszawa 1998, s. 207.

[2] Z. Leszczyński, A. Skowronek –Mielczarek , Analiza ekonomiczno – finansowa firmy, Difin, Warszawa 2000, s.95.

[3] J. Ostaszewski, Analiza finansowa i wycena firmy według standardów EWG, CIM, Warszawa 1992, s. 53.

[4] M. Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych, PWN, Warszawa 2000, s. 98.