Analiza i ocena progu rentowności i marginesu bezpieczeństwa

Próg rentowności jest to punkt zrównania przychodów i kosztów całkowitych. Jego analiza stanowi bardzo istotną informację dla kierownictwa przedsiębiorstwa na temat wrażliwości produkcji na niekorzystne zmiany determinujące jego opłacalność. Próg rentowności może być prezentowany poprzez formuły matematyczne lub metodę graficzną w wyrażeniu:

a)      ilościowym,

b)      wartościowym,

c)      relatywnym (stopień wykorzystania zdolności produkcyjnych)[1].

Analiza progu rentowności zawiera pewne istotne, w porównaniu z rzeczywistością uproszczenia:

1)      przyjmuje, że cała produkcja badanego okresu zostanie sprzedana i stąd wielkość zdolności produkcyjnych powinna odzwierciedlając chłonność rynku, są tzw. rynkowe zdolności produkcyjne,

2)      koszty produkcji są zdeterminowane przez skalę wykorzystania zdolności produkcyjnych (dotyczy to kosztów zmiennych – niezmiennych na jednostkę produkcji),

3)      cena produktu jest stabilna w okresie analiz.

Próg rentowności tzw. BEP zależy od następujących czynników:

-          fizycznej wielkości produkcji (sprzedaży) – maksymalne rynkowe zdolności produkcyjne – Z_max;

-          ceny jednostkowej – C,

-          jednostkowych kosztów zmiennych – K_jzm;

-          całkowitych kosztów stałych – K_st.

Formuły BEP przedstawiają się następująco:

Formuła ilościowa

    K_st

BEP =

                                                                       C – K_jzm

Formuła ta odzwierciedla wolumen produkcji zapewniający zrównanie całkowitych kosztów produkcji oraz przychodów ze sprzedaży[2].

Stosując powyższy wzór do obliczenia ilościowego progu rentowności w przedsiębiorstwie BPBK S.A. otrzymamy następujące wyniki:

Tabela 8. Dane dotyczące kosztów

Dane	2000	2001
Kst	345,4 mln zł.	448,7 mln zł.
C	15.000 zł	17.000 zł
Kjzm	81,78 zł	96,14 zł
Zmax	778,1 mln zł.	946,6 mln zł.

Źródło: opr. własne na podstawie  materiałów wewnętrznych  BPBK S.A.

      rok 2000                                         rok 2001

BEP_il =           23.089,6 mln zł.                                 26.544,23 mln zł.

Formuła wartościowa pozwala na ustalenie wartości przychodów i kosztów bilansujących się ze sobą.

                 K_st

 BEP = C x

                                                                                  C – K_jzm

rok 2000                                     rok 2001

BEP_war =       347.293.443,9 zł.                               451.251.910,0 zł.

Formuła relatywna pozwala na określenie, w jakim punkcie wykorzystania rynkowych zdolności produkcyjnych firma osiąga nadwyżkę finansową równą 0.

                 K_st

 BEP =                                   x 100

                                                                            Z_max x (C – K_jzm)

Rok 2000                                          rok 2001

                        BEP_% =          30%                                                      47,4%

Do oceny zdolności przedsiębiorstwa do generowania zysków zaangażowanych środków wykorzystuje się wskaźniki rentowności, które zostały ujęte w tabeli 9 i stanowią podsumowujący element analizy wskaźnikowej.

Tabela 9. Kształtowanie się wskaźników rentowności

Wskaźniki rentowności	Wzór	2000	2001
Rentowność działalności podstawowej	zysk na działal. operac. sprzedaż netto	2,65%	1,6%
Rentowność sprzedaży netto (ROS)	Zysk netto Sprzedaż netto	1,26%	0,6%
Rentowność aktywów (ROA)	zysk netto ´ 100 aktywa ogółem	2,34%	1,41%
Rentowność kapitału własnego (ROE)	zysk netto kapitał własny	5,2%	3,11%

Źródło: opracowanie własne na podstawie bilansu i rachunku zysków i strat BPBK S.A.

Należy podkreślić, ze interpretacja wskaźników rentowności nie jest łatwa do interpretacji, gdyż nie posiadają one norm granicznych. Ich wysokość jest jednak porównywana w czasie i na tle innych przedsiębiorstw z branży.

Na podstawie wskaźników zawartych w tabeli 9 możemy stwierdzić,
że rentowność na działalności operacyjnej w latach 2000-2001 ma tendencję spadkową, co jest negatywnym zjawiskiem. Wskaźnik rentowności sprzedaży netto charakteryzuje się niższymi wartościami niż wskaźnik rentowności na działalności podstawowej. Na różnice między tymi wskaźnikami wpłynęły głównie wysokie koszty finansowe i dość szybkie tempo ich wzrostu.

Wskaźnik rentowności brutto informuje o wartości zysku brutto (przed opodatkowaniem), przypadającego na każdą złotówkę sprzedanych produktów i towarów[3].

Wskaźnik rentowności netto ten informuje z kolei o wartości zysku netto (po opodatkowaniu), przypadającego na każdą złotówkę sprzedanych produktów i towarów. Minimalny poziom tego wskaźnika powinien wynosić 5%, a pożądany 15%.

Wskaźnik rentowności kapitału własnego pozwala ocenić rentowność zaangażowanego kapitału własnego. Wysokie wartości tego wskaźnika, wskazują na korzystną sytuację finansową firmy, szczególnie z punktu widzenia akcjonariusza firmy. Wysokość wskaźnika na poziomie 15% uważa się za dobry[4].

Wskaźnik poziomu kosztów w BPBK S.A.

Koszty własne sprzedaży x 100 %

Przychody ze sprzedaży

a)   _{2000 r.} 754,3   x 100 %  = 96,94%                                   

                           778,1                         

b)   _{2001 r.}  929,4   x 100 % =  98,18 %           

                946,6

Wskaźniki poziomu kosztów były korzystne zarówno w 2000 roku i 2001 roku, ponieważ przychody z działalności operacyjnej były wyższe od kosztów poniesionych z tytułu tej działalności.

Obserwacja wskaźników rentowności zestawionych w tabeli 8 oraz obliczonych wskaźników poziomu kosztów pozwala lepiej zrozumieć sytuację finansową przedsiębiorstwa BPBK S.A. Z danych tych wynika, iż lepszą rentowność przedsiębiorstwo wykazywało w roku 2000. Poziom wskaźnika rentowności aktywów informuje, w jakim stopniu aktywa wpływają na wielkość osiągniętego zysku netto.

Największą rentowność aktywów odnotowano w 2000 r. Świadczy to o efektywnym wykorzystaniu składników majątkowych Biura.

           

W analizowanym okresie, tj. rok 2000 i 2001, nastąpił wzrost kosztów ogółem. Na zwiększenie kosztów poniesionych przez Biuro wpływ miał znaczny wzrost i tak wysokich wynagrodzeń, co rzutuje na wielkość wypracowanego zysku.

Biuro ma wysokie przychody ze sprzedaży, znacznie przekracza bezpieczny próg rentowności, ale może osiągać jeszcze większe zyski, gdyby racjonalniej planowało koszty osobowe. Koszty wynagrodzeń są bardzo wysokie w porównaniu z innymi kosztami, czy to biorąc pod uwagę podział według rodzaju czy podział na koszty stałe i zmienne, koszty wynagrodzeń dominują.

Po przeanalizowaniu przedstawionych w tej pracy danych dotyczących wielkości i struktury kosztów biura można wyciągnąć następujące wnioski:

1.      Ewidencja kosztów jest prowadzona zgodnie z obowiązującymi przepisami ustawowymi i spełnia wszelkie jej wymogi.

2.      Wielkość i struktura kosztów zależą głównie od wielkości poniesionych kosztów na wynagrodzenia oraz innych kosztów ponoszonych przez zarząd Spółki.

3.      Rachunek kosztów prowadzony przez Biuro posiada cechy sprawnego i nowoczesnego systemu dostarczającego prawidłowych informacji na temat sytuacji finansowej Biura.

4.      Koszty ponoszone przez Biuro są bardzo wysokie i powinny być ograniczane. W strukturze dominują koszty osobowe i wykazują tendencję rosnącą. Wpływ na taką sytuację miały decyzje dotyczące znacznych podwyżek płac oraz zatrudnienie nowych pracowników. W takiej sytuacji zarząd Spółki powinien zadać sobie pytanie czy nowe stanowiska pracy są w stanie wygenerować takie zyski, które pokryją koszty zatrudnienia.

5.      Ogólnie, sytuacja BPBK S.A.  jest dobra, pozwala na sprawne funkcjonowanie Spółki i osiąganie zysków. Należy jednak zauważyć obniżającą się rentowność sprzedaży oraz niższy zysk w 2001 roku w porównaniu z rokiem 2000.

6.      Koszty z działalności operacyjnej  w relacji z przychodami ze sprzedaży są bardzo wysokie. Wykazywane przychody ze sprzedaży usług zawierają niezrealizowane należności. Przy założeniu, że należności te będą malały sytuacja przedsiębiorstwa poprawi się.

Symptomami pogarszającej się sytuacji są m.in. zmniejszanie się kwoty zysku, szczególnie zysku na sprzedaży oraz spadek przychodów ze sprzedaży. W omawianym przedsiębiorstwie występuje jeden z tych symptomów, mianowicie zmniejszenie zysku. Przychody ze sprzedaży wykazują tendencję rosnącą. Zatem koszty ponoszone na działalność operacyjną wpływają na zmniejszanie się zysku operacyjnego.

Z punktu widzenia pracodawcy na negatywną ocenę zasługuje również rosnąca tendencja w badanym okresie wskaźnika relacji kosztów wynagrodzeń do wartości sprzedaży netto tj. wzrost z 48,28% w 2000 r. do 51,32% w 2001 r. Wskaźniki te są zbyt wysokie. Pozytywnie natomiast można ocenić w odniesieniu do płatnika spadek wskaźnika relacji świadczeń na rzecz pracowników do wartości sprzedaży netto tzn. nastąpił spadek z 16,7% w 2000 r. do 16,1% w 2001 r.

---

[1] „Współczesny bank”, praca zbiorowa pod red. W. L. Jaworskiego, Poltext, Warszawa 1999, s. 400-401

[2] „Bankowość. Podręcznik akademicki”, praca zbiorowa pod red. W. L. Jaworskiego i Z Zawadzkiej, Poltext, Warszawa 2002, s. 657-658

[3] W. Bień, „Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa”, Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Warszawa 1999

[4] L. Bednarski, „Analiza finansowa w przedsiębiorstwie”, PWE, Warszawa 1999, s. 47