poniedziałek, 8 stycznia 2018

Sposoby obliczania przepływów pieniężnych netto (NCF)


W literaturze spotyka się różne sposoby obliczania przepływów pieniężnych netto (NCF). Obliczenie wartości przepływów pieniężnych netto w kolejnych latach inwestycji wymaga ścisłego określania elementów zaliczanych do rzeczywistych wpływów (CIF - Cash InFlow) i wydatków (COF - Cash OutFlow) pieniężnych oraz ich wartości w kolejnych latach okresu obliczeniowego uwzględnianego w rachunku. Precyzyjne określenie przewidywanej wartości tych elementów, z uwzględnieniem ich rozłożenia w czasie, stanowi przy tym podstawowy warunek wiarygodności wyników rachunku ekonomicznego.
Realizacja przedsięwzięcia inwestycyjnego wymaga poniesienia początkowych nakładów kapitałowych, których wysokość określa się na podstawie projektów technicznych i wstępnych ofert w zakresie dostaw maszyn, urządzeń, środków transportu i ich cen, oraz kosztów wykonawstwa robót inwestycyjnych, kosztów wykupu terenu, zakupu licencji itp. Całość nakładów kapitałowych dzieli się zazwyczaj na trzy grupy [124 s. 194]:
1.   Wydatki kapitałowe fazy przedrealizacyjnej do których zalicza się:
•nakłady wstępne i koszty gromadzenia kapitału zakładowego (np. wydatki związane z tworzeniem i rejestracją przedsiębiorstwa, koszty emisji akcji),
koszty studiów przedin westy cyjnych (przygotowania projektów
technicznych, wynagrodzenie konsultantów itp.),
nakłady kapitałowe fazy przedprodukcyjnej (np. nakłady na inwestycje towarzyszące, przedprodukcyjne koszty personelu, koszty tworzenia sieci sprzedaży i promocji produktu, odsetki od kredytów w czasie budowy itp.),
2.   Nakłady na rzeczowe składniki majątku trwałego (fazy realizacyjnej), zawierające:
wydatki na zakup ziemi i przygotowanie terenu,
wydatki na budynki i prace inżynieryjno-budowlane,
• koszt zakupu i zainstalowania maszyn i urządzeń produkcyjnych łącznie z wyposażeniem pomocniczym,
• wydatki na wartości niematerialne (np. zakup przemysłowego prawa własności),
koszty produkcji próbnej, uruchomianie obiektu i przekazywanie do eksploatacji.
3.   Nakłady na stworzenie niezbędnego kapitału obrotowego. Nakłady te powinny zagwarantować bieżące funkcjonowanie i płynność finansową przedsiębiorstwa w początkowym okresie eksploatacji zrealizowanego przedsięwzięcia.
Wraz z rozpoczęciem funkcjonowania powstałych obiektów majątku trwałego i wdrożeniem w nich normalnej produkcji przedsiębiorstwo zacznie osiągać wpływy. Odzwierciedlają one przede wszystkim prognozowaną wartość sprzedaży wytwarzanych wyrobów i świadczonych usług. Szczególnie istotne jest przy tym oparcie tej prognozy na wynikach badania rynku i oszacowanych na ich podstawie wielkości popytu i poziomie cen we wszystkich kolejnych latach eksploatacji badanego przedsięwzięcia.
Wpływom ze sprzedaży towarzyszą wydatki związane z bieżącym funkcjonowaniem przedsiębiorstwa. Należą do nich wydatki odzwierciedlające koszty wytwarzania oraz ogólne koszty przedsiębiorstwa, a więc np. wydatki na zakup surowców i materiałów, wynagrodzenia personelu z narzutami, opłaty za nośniki energii, wydatki na zakup usług obcych, opłaty i podatki zaliczane do kosztów itd. (do wydatków nie zalicza się natomiast tych elementów, które nie wiążą się z poniesieniem wydatków np. amortyzacji).
Praca [124 s. 195] przedstawia następujące zasady obliczenia NPV lub IRR (strumieni pieniężnych netto):
• nakłady kapitałowe na realizację przedsięwzięcia traktuje się jako wydatki w momencie rzeczywistego ich poniesienia w tej części, w której zostały one sfinansowane ze środków własnych inwestora; nakłady sfinansowane ze środków obcych (np. z kredytu) stanowią dla inwestora
wydatek dopiero w momencie zwrotu tych środków (np. spłaty rat kredytu), przy czym odsetki należne od tych środków traktuje się jako
wydatek również w momencie ich zapłaty,
         wydatkiem są również nakłady kapitałowe ponoszone przez inwestora w trakcie funkcjonowania przedsięwzięcia, związane przykładowo z wymianą części parku maszynowego, środków transportu itp.,
            do wydatków nie powinno zaliczać się nakładów poniesionych przed
podjęciem decyzji o realizacji  przedsięwzięcia (w fazie
przedinwestycyjnej), traktując je jako koszty nieistotne dla rozpatrywanego przedsięwzięcia (koszty nieznaczące, utopione),
         niektóre składniki nakładów należy ustalać nie według ich rzeczywistej (rynkowej) wartości, lecz według tzw. kosztów utraconych korzyści,
         na końcu okresu objętego rachunkiem uwzględnić tzw. wartość likwidacyjną, obejmującą wartość rezydualną (wieczną rentę) i wartość (rynkową) majątku firmy. Wartość ta przedstawia cenę za jaką można sprzedać firmę.
Najszerzej stosowaną obecnie metodą określania przepływów (strumieni) pieniężnych netto jest metoda wykorzystywana przez Bank Światowy (UNIDO) przedstawiona w [7 s. 356] i dlatego głównie ta metoda będzie miała zastosowanie w niniejszej pracy. Podkreślić należy wyraźnie różnicę w finansowych przepływach pieniężnych wykorzystywanych do planowania finansowego (płynności finansowej - źródeł i wykorzystania funduszy), a pieniężnymi przepływami operacyjnymi (pieniężnymi przepływami netto) służącymi do obliczenia NPV i IRR (por. tablica X-8/1, X-8/2 i X-9/1, X-9/2 w [7 s. 428-433, s. 369 i s. 372,373]).
W przypadku obliczania przepływów finansowych (źródła i wykorzystanie kapitału) autor [7 s. 358] stosuje pojęcia: (l)wpływów finansowych i (2)wydatków finansowych [7 s. 428-429, tablica X-8/1, X-8/2]).
Wpływy finansowe to między innymi:
    wpłaty kapitału zakładowego,
    subsydia, dotacje,
    kredyty krótkookresowe, przekroczenie rachunku (overdraft),
    przyrost zobowiązań bieżących.
Wydatki finansowe to między innymi:
    wypłata dywidend,
    wykup udziałów,
    spłaty (jeśli wymagane),
odsetki płacone od kredytów krótkookresowych i przekroczenia rachunku,
    spłaty zadłużenia krótkookresowego,
    zmniejszenie zobowiązań bieżących.
Natomiast przepływy operacyjne (dla obliczenia strumieni pieniężnych netto) powstają w wyniku wpływów i wydatków operacyjnych [7 s. 358 i s. 431-432, tablica X-9/1, X-9/2]).
Do wydatków operacyjnych zalicza się:
          przyrost środków trwałych (inwestycje),
          zwiększenie środków obrotowych (aktywów bieżących) i zmniejszenie zobowiązań bieżących - przyrost kapitału obrotowego netto,
          koszty operacyjne na które składają się poniższe rodzaje kosztów:
     koszty fabryczne, które obejmuj ą następuj ące pozycje:
>      materiały (głównie koszty zmienne) takie jak surowce i materiały, zaopatrzenie fabryczne, inne nakłady,
>      robocizna bezpośrednia (koszty stale lub zmienne, zależnie od typu robocizny i składników kosztów),
>       koszty ogólnofabryczne (generalnie koszty stałe),
     koszty ogólnoadministracyjne (ogólnozakładowe),
Jeżeli saldo przepływów pieniężnych netto oblicza się na podstawie wpływów i wydatków operacyjnych (nie na podstawie rachunku wyników - zysku), to do kosztów operacyjnych nie zalicza się kosztu amortyzacji i płatności odsetek. Włączenie amortyzacji do wydatków operacyjnych oznaczałoby podwójne naliczanie kosztów projektu. Zostały one już ujęte jako nakłady inwestycyjne kapitalizowane w bilansie. Jednakże dla celów księgowych (włączając obliczanie podatków) aktywa muszą być   amortyzowane w okresie
funkcjonowania projektu. Z tej przyczyny amortyzacja aktywów jest pozycją kosztów tylko w rachunku wyników, ale musi być odjęta od
kosztów całkowitych produkcji sprzedanej (koszty marketingu, koszty produkcji, na które składają się cztery kategorie [7 s. 347]: koszty fabryczne (jak wyżej), koszty ogólnoadministracyjne (jak wyżej), amortyzacja[1], koszty finansowe[2]) przy określaniu rocznych
przepływów pieniężnych (netto). Odsetki i inne koszty finansowe są także wyłączane przy obliczaniu dochodu (zwrotu) od całości zainwestowanego kapitału, ponieważ stanowią one część tego dochodu (mają swój udział w tworzeniu tego dochodu poprzez zaliczenie ich do kosztów uzyskania przychodu).
                   koszty marketingu,
                   straty produkcyjne i dystrybucyjne,
                   podatek dochodowy.
Do wpływów operacyjnych zalicza się:
                   dochody ze sprzedaży środków trwałych,
                   odzyskanie środków (wartość likwidacyjna w końcu projektu),
                   dochody ze zmniejszenia środków obrotowych,
                   przychody ze sprzedaży,
                   inne dochody z operacji.
Lata obliczeniowe
1
2
3

n
Wartość końcowa
Wpływy pieniężne






l.Wpływy operacyjne:
     przychody ze sprzedaży
     dochody finansowe






2. Inne dochody






Wydatki pieniężne






l.Przyrost środków trwałych:
     środki trwale
     wydatki przedprodukcyjne3






2.Przyrost kapitału obr. netto






3.Koszty operacyjneb






4.Koszty marketingu






5.Podatek dochodowy






znany jest sposób finansowania projektu. Dla celów analizy i oceny finansowej projektu koszty finansowe należy jednak wydzielić, gdyż przy obliczaniu strumieni pieniężnych netto nie są one uwzględniane (są pomijane) ponieważ stanowią one - podobnie jak dywidendy od kapitału zakładowego - dochód generowany przez zainwestowany kapitał i znajdują już swe odbicie w wysokości stopy dyskontowej.



SALDO PIENIĘŻNE NETTO






SKUMULOWANE       SALDO
PIENIĘŻNE






Wartość NPV (dla i =..%)






Skumulowana wartość NPV






a - bez zapłaconych odsetek b - bez kosztu amortyzacji
Rys. 86. Tabela do obliczenia przepływów pieniężnych netto.
Źródło: Behrens W., Hawranek P.M. „Poradnikprzygotowania przemysłowych studiów feasibility", United Nations Industrial Development Organization 1991, druk CIM Warszawa 1993, wyd. II s. 358.
Podobne podejście jest prezentowane w pracy G. Świderskiej [137 s. 185­190], w której stwierdza się, że obliczając przepływy (strumienie) pieniężne netto należy uwzględnić jedynie przyrostowe strumienie pieniężne (incremental cash flows) związane z danym projektem, eliminując z nich strumienie pieniężne reprezentujące koszty i przychody nieznaczące. Przyrostowe strumienie pieniężne są to zmiany przepływów pieniężnych, jakie nastąpią wskutek realizacji danego  projektu. Przykładem kosztów nieznaczących są koszty poniesione w fazie sporządzenia budżetu przedsięwzięcia inwestycyjnego w celu podjęcia decyzji inwestycyjnej (choć są one związane z projektem inwestycyjnym, to stanowią koszty nieznaczące - utopione, gdyż decyzja o odrzuceniu lub realizacji inwestycji nie będzie miała wpływu na, to czy przedsiębiorstwo poniesie, czy nie poniesie tych kosztów).

[1]   Amortyzacja - jest obciążeniem dokonywanym w rocznym rachunku wyników z tytułu produkcyjnego wykorzystania środków trwałych. Chociaż koszty amortyzacji (odpisy amortyzacyjne) uwzględnia się w księgowości przy projekcjach bilansu i rachunku wyników, stanowią one jednak wydatki inwestycyjne (wydatek inwestycyjny w fazie inwestycyjnej) a nie produkcyjne (wydatek w okresie produkcji). Obciążenia z tytułu amortyzacji muszą być więc z powrotem uwzględnione (dodane do zysku netto po opodatkowaniu), jeżeli saldo pieniężne netto obliczane jest na podstawie danych z rachunku wyników. Wielkość amortyzacji wpływa na poziom salda pieniężnego netto. Przy wyższych odpisach amortyzacyjnych niższy jest dochód do opodatkowania i w konsekwencji niższy jest wypływ pieniędzy związany z płatnością podatku dochodowego.
[2]   koszty finansowe czasami są traktowane jako część kosztów ogólnoadministracyjnych, szczególnie wtedy, gdy dotyczą przedsiębiorstwa już istniej ącego lub jego rozbudowy i gdy