piątek, 12 maja 2017

Zakres przedmiotowy doradztwa podatkowego


Zakres przedmiotowy czynności uznawanych za doradztwo podatkowe został określony w art.2.ust.1i1a ustawy. Obejmuje on następujące działania wykonywane na rzecz lub zlecenie podatników, płatników i inkasentów, a także ich następców prawnych lub osób trzecich odpowiedzialnych za ich zobowiązania podatkowe:

1)      udzielanie porad opinii i wyjaśnień z zakresu obowiązków podatkowych;

2)      prowadzenie ksiąg podatkowych i innych ewidencji do celów podatkowych oraz udzielanie pomocy w tym zakresie;

3)      sporządzanie zeznań i deklaracji podatkowych lub udzielnie pomocy w tym zakresie.

Nie jest jednak doradztwem podatkowym prowadzenie ksiąg rachunkowych bądź innych ksiąg i ewidencji do celów podatkowych oraz sporządzanie na ich podstawie deklaracji podatkowych przez osoby do tego upoważnione na podstawie innych przepisów.

Taki, a nie inny zakres przedmiotowy doradztwa podatkowego jest wynikiem postulatów zgłaszanych przez doktrynę i środowisko doradców w stosunku do poprzednich uregulowań prawnych. Niewątpliwie dobrym rozwiązaniem jest poszerzenie zakresu czynności doradztwa, które w starej wersji ustawy dotyczyły tylko „zobowiązań podatkowych” do „obowiązków podatkowych”. Poprzednie sformułowanie było nietrafne z kilku wzglądów; przede wszystkim dlatego usługa doradztwa podatkowego ma w zasadzie sens w sytuacji, gdy obowiązek podatkowy nie przekształcił się jeszcze w zobowiązanie podatkowe, polega ona bowiem na wskazaniu, co robić, by legalnie zapłacić jak najniższy podatek, a nie na wskazaniu tylko de facto wysokości, ewentualnie miejsca zapłacenia podatku. Przy dosłownym brzmieniu starej wersji ustawy udzielanie porad i opinii przed zaistnieniem zobowiązania podatkowego nie mogło być traktowanie jako doradztwo. Był to przepis pozwalający na obejście ustawy[1].

 Po drugie „biorąc pod uwagę normatywną definicje pojęcia zobowiązania podatkowego (art.5 OP. – zobowiązanie podatkowym jest wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika... [2]) Przepis ten nie mógł się odnosić do sfery praw i obowiązków płatników i inkasentów”.[3] Zastosowane obecnie sformułowanie „obowiązków podatkowych” powyższe kontrowersje wyklucza, a ponadto „jest niezwykle pojemne oraz elastyczne: dzięki niemu nie spornym będzie, że doradca podatkowy jest w pełni uprawniony do(...) szeregu czynności mniej lub bardziej związanych z tematyką podatkową”[4], których będzie wymagał od niego klient.  Pozwala to świadczyć doradcom bardziej kompleksowe usługi.[5]

W porównaniu z poprzednią wersją ustawy, czynności doradztwa zostały zubożone o jeden punkt – występowanie przed NSA. Regulacja ta została przeniesiona do rozdziału ustawy obejmującego prawa i obowiązki doradcy podatkowego. Z systemowego punktu widzenia jest to potrzebna zmiana – występowanie przez NSA jest bowiem tylko działaniem dodatkowym, ubocznym, a nie podstawowym obowiązkiem doradcy, tym czasem ze starej redakcji wynikało, iż doradca mógł występować przed NSA we wszystkich sprawach, niezależnie od stopnia ich powiązania z problematyką podatkowa.[6] (Szerzej na ten temat w rozdziale III §3).

Niezmieniony został przepis (art.2.1 p.1 w związku z ustępem 3 tegoż artykułu) stwierdzający, iż samo tylko prowadzenie ksiąg podatkowych i innych ewidencji do celów podatkowych raz jest czynnością doradztwa (gdy wykonuje je doradca),a raz nie jest (gdy wykonuje je osoba uprawniona na mocy innych przepisów). Niewątpliwie należało zostawić w ustawie możliwość prowadzenia ksiąg rachunkowych osobom  z odpowiednim wykształceniem i kwalifikacjami, które nie chciały lub nie mogły zostać doradcą podatkowym. Jest jednak bardzo trudno rozdzielić doradztwo podatkowe od zwykłego prowadzenia ksiąg, gdyż obie czynności wymagają tego samego zakresu wiedzy specjalistycznej, a jedynym kryterium rozróżnienia jest ustalanie, czy klient podmiotu dokonującego tych czynności zlecił mu wykonanie tylko danego zadania, czy też miał oprócz tego jakieś wątpliwości wymagające udzielenia wyjaśnień. Takie sformułowanie owego przepisu może narazić podmioty zajmujące się tylko usługowym prowadzeniem ksiąg i ewidencji na zarzut wykonywania doradztwa podatkowego bez stosownych uprawnień. W tej sprawie orzekał już NSA w Białymstoku, który w wyroku z dnia 05.11.98 orzekł, iż: wiedza specjalistyczna pracowników spółki (zajmujących się obsługą rachunkowo–księgową) nie jest wystarczającym argumentem za przyjęciem, iż automatycznie oznacza to doradztwo[7]. „Niemożliwe jest prowadzenie obsługi rachunkowo – księgowej bez wykonania jakiejkolwiek czynności nie zawierającej elementów doradztwa. O tym czy dana usługa ma charakter usługi doradztwa podatkowego, czy też usługi rachunkowo księgowej, decyduje istota i przeważający charakter wykonanej usługi, a nie jej określony element o charakterze doradztwa.(...)Ocenić to dopiero można po jej wykonaniu”.[8]  
Podsumowując należy stwierdzić, iż zakres podmiotowy doradztwa podatkowego został przez ustawodawcę określony poprawnie.


[1] Zalewski R., Czy warto zostać doradcą podatkowym, w: PP nr 10 1996, s.13.
[2] Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 ordynacja podatkowa, Dz.U. z 1997 nr 137 poz. 926 z późniejszymi zmianami.
[3] Banasiak Z., Ustawa o doradztwie podatkowym – komentarz do nowelizacji, w: FDP nr 6 2001, s.16.
[4] tamże
[5] Ambrożej E., Ruśkowski E., Doradztwo podatkowe po nowelizacji, w: PP nr 6 2001,s.3.
[6] Banasiek Z.,Ustawa o doradztwie podatkowym – komentarz do nowelizacji, w: FDP  nr 6 2001,.s16.
[7]   Wyrok NSA z dnia 11.05.1988 sygnatura akt S.A/BK 1304/97, Biuletyn Skarbowy 1999/1/17. 
[8] Ambrożej E., Zwolnienie doradców podatkowych od towarów i usług, w: Glosa nr 5 2001, s.25-29.